Röportaj Türü ve Özellikleri
Haber değeri olan önemli ve güncel bir olay, durum ya da gelişmeyle ilgili ayrıntılı bilgi veren, bu bilgiye yazarın kişisel görüşlerinin gözlemci ve soruşturmacı kişiliğinin eklenmesiyle zenginleşen gazete veya dergi yazılarına röportaj denir.
Röportajın özellikleri:
Genellikle gazete ve dergilerde yayımlanan yazı türüdür.
20.yüzyılda gazete çevresinde gelişmiştir.
Röportajda gözlem ve araştırmaya önem verilir. Röportajcı bunu yaparken ilgililerin bilgisine de başvurur.
Röportajcının amacı, konuyu çarpıtmadan belgesel olarak okuyucuya sunmak, okuyucuyu konun içinde yaşatmak, kamuoyunu aydınlatmaktır.
Röportaj, tek bir yazı olabileceği gibi, aynı konuda dizi yazı da olabilir.
Yazılan olaylar bizzat yaşanmış olmalıdır.
Kısa cümlelerle metin hareketli hale getirilmelidir.
Röportaj metinlerinde öyküleyici, betimleyici, öğretici ve açıklayıcı anlatım türleri kullanılabilir.
Röportaj metinlerinde dil, ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılır.
Konu ile ilgili fotoğraf, belge ve filmlere yer verilir.
Röportaj yazarı, kendi görüş ve düşüncelerini de katar.
Belli bir plana göre yazar.
Konularına Göre Röportajlar:
1)Bir Yeri Konu Alan Röportajlar: Röportaj yapılan yerde sürdürülen yaşam her yönüyle bilinir,farklı yönleri film,ses ve fotoğraflarla kanıtlanır
2)Eşyayı Konu Alan Röportajlar: Konu olan eşya her yönüyle bilinir,eşyanın dikkat çekici ve düşündürücü yönleri ele alınır.
3)İnsanı Konu Alan Röportajlar: Belli bir alanda üne kavuşmuş kişilerin dikkat çeken ve düşündüren yönleri belirtilir.
Sunuş Biçimi Bakımından Röportajlar:
1)Amerikan Röportajı: Yazıya en kuvvetli yönüyle girilir. En son söylenmesi gereken kelimeler, en önce söylenir.
Okuyucunun hiç beklenilmeyen bir girişle karşılaşması, ilk paragrafın sürpriz uyandırması, giriş bölümünün adeta
şok bölümü olması bu tip röportajın en önemli özelliğidir.
2)Alman Röportajı: Bu röportajda, yazar konuyu işlerken yazıya kendini katar; konu hep “ben” ekseni etrafında döner
Röportaj Yazılarının Diğer Türlerle Karşılaştırılması:
* Haber yazılarında olaylar olduğu gibi aktarılırken röportajda yazarın duygu ve düşünceleri katılır. Dolayısıyla haberin genişletilmiş halidir.
* Röportajla gezi yazısı iç içedir. İkisinde de gözlem önemlidir. Röportajdaki fotoğraf, resim gibi belgeler gezi yazısında yoktur. Gezi yazılarında insan konuşmalarına fazla yer verilmez.
* Röportajlarda anlatılan kişinin konuşmalarına yer verilirken biyografide bu olmayabilir. Genelde röportajlar yaşayan sanatçılarla yapılır. Biyografiler de röportajlar gibi belgelere dayandırılır. Ancak biyografilerde hayatı yazılan kişi hakkında yorum yapılmaz. Röportajlarda ise kişisel yorum vardır.
Önemli Röportaj Yazarlarımız:
Ruşen Eşref Ünaydın
Hikmet Feridun Es
Mete Akyol
Yaşar Kemal
Ömer Sami Coşar
Türk edebiyatında röportaj:
Türk edebiyatında röportaj türünün ilk örneklerini Evliya Çelebi vermiştir. Modern anlamda ise Ruşen Eşref Ünaydın’ın Diyorlar ki ; adlı adlı eseri bu türün ilk örneğidir. Edebiyatımızdaki diğer röportaj örnekleri:
Hikmet Feridun Es, Bugün de Diyorlar ki
Mustafa Baydar, Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar
Gavsi Ozansoy, 40 Yıl Sonra Diyorlar ki
Tahir Kutsi, İç Göç (1964)
Halil Aytekin, Doğuda Kıtlık Vardı
Abdi İpekçi, Liderler Diyor ki
Yaşar Kemal, Bu Diyar Baştan Başa
Fikret Otyam, Gide Gide 10
Yaşar Nabi Nayır, Edebiyatçılarımız Konuşuyor (1976, konuşmalar değişik kişiler tarafından yapılmıştır.)
Türkiye gazetelerinde röportaj çalışmaları yayımlanan başlıca gazeteciler: Fikret Otyam, Yaşar Kemal, Vasfiye Özkoçak, Füsun Özbilgen, Leyla Umar, Nuriye Akman, Ayşe Arman, Fehmi Koru, Yazgülü Aldoğan, Hüsamettin Aslan..
