10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 72-79 )
Anlatımın Özellikleri
Anlatımda Anlatıcının Tavrı
Sayfa 72
HAZIRLIK
1. Deniz sözcüğü sonsuzluk, sınırsızlık, bilinmezlik, özgürlük, bereket kavramlarını çağrıştırabilir. Bu sözcüğün çağrışımları kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bunda kişinin içinde bulunduğu ortamın, yetişme tarzının, kültür düzeyinin etkisi vardır.
2. İnsanın kişiliğini konuşmasından ve yazılarından anlayabiliriz. Hayata iyimser bakan bir insanın konuşmaları da aynı doğrultudadır. Karamsar bir insanın konuşma ya da yazılarında bu ruh halinin yansımalarını görürüz.
SAYFA 75
1. etkinlik:
Nesnel anlatımda kişisel yargılar yer almaz. Yargılar kişiye göre değişiklik göstermez, kanıtlanabilir niteliktedir.
Öznel anlatımda kişisel yargılar yer alır. Yargılar kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Kanıtlanabilirliği yoktur.
2.etkinlik
|
Öznel Cümleler |
Nesnel Cümleler |
|
• Bir büyü içinde kalıyor insan • Peri bacaları ormanının türlü renkleri vardır. • Uçup gidecekmiş gibi bir mavi |
• Bütün resimlere koyu bir renk hâkim • Dar, iki yanı kayalık bir yol • Bulunduğumuz yerden Mustafa’yla Göreme’nin koyağına indik. |
Metinde öznel ve nesnel cümlelerin bir arada kullanılması, metne bir hareketlilik getirmiş, akıcılık kazandırırmıştır.
SAYFA 76
3. etkinlik:
Bu metinlerde gönderici ile gönderge arasındaki ilişki anlatımı etkilemiştir.
Peri Bacaları metnin yazarı bir edebiyatçıdır. Kapadokya’nın İncisi Nevşehir metninin yazarı akademisyendir. Bu durum anlatımı etkilemiştir.
4. Etkinlik
Örneklerde de görüldüğü üzere
doğrudan anlatımda söz, söyleyen kişinin ağzından çıktığı haliyle hiçbir değişikliğe uğratılmadan aktarılır.
Dolaylı anlatımda ise söz, cümlenin temel anlamı bozulmadan değiştirilerek aktarılır.
5. etkinlik:
|
Doğrudan Anlatım |
Dolaylı Anlatım |
|
• Burası Elmalı Kilise, dedi. • “Buradaki kiliselerin en ışıklısı” • “Buradaki mezarlık.” dedi |
• Bekçinin söylediğine göre bütün bölgedeki en ışıklı kilise bu. • Tarihçilerin dediklerine göre Elmalı kilise, Göreme’deki en yeni kiliseymiş. |
Bu tür cümlelerin metinlerde kullanılması gönderici ile alıcı arasında farklı düzeylerde bir iletişimin oluşmasını sağlar.
SAYFA 78
Bencil Neden Bencildir?: Bu metinde anlatımda ağırlıklı olrak soyut kavramlara yer verilmiştir.
Sen Yoksun: Şiiri kullanılan kelimeler açısından değerlendirirsek somut kelimeler fazladır. Teması “yalnızlık, sevgiliden ayrı kalmak”tır. Bu yönüyle soyutluk görülür. Somut varlıklardan hareketle soyut bir durumu yansıtıyor şiir.
Peri Bacaları: Bu metinde somut anlatıma başvurulmuştur.
Soyut anlatımda soyut anlamlı kelimeler daha fazladır. Soyut düşüncelere yer verilir. Düşünce ve hayal gücüne seslenen ögelerin ağır bastığı anlatımdır.
Somut anlatımda ağırlıklı olarak somut anlamlı kelimeler kullanılır. Somut düşüncelere yer verilir. Duyu organlarına seslenen ögelerin ağır bastığı anlatımdır.
SAYFA 79
Ölçme ve Değerlendirme
A) Aşağıdaki cümlelerin sonuna yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
• Öznel anlatımlarda daha çok soyut kavramlardan yararlanılır. (D)
• Nesnel anlatımda dil genellikle şiirsel işleviyle kullanılır. ( Y )
• Yazarın obje, konu veya husus karşısındaki tavrı anlatımını etkiler. (D)
B) Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. (1) Biraz sonra arkadaşımız girdi odaya. (II) Bir balıkçı kazağı, o kazağı çekici kılan yarım bir palto vardı sırtında (III) Yakalarını kaldırmıştı. (IV) Gözlüklüydü. (V) Sevinç, heyecan, alay karışımı hissini veren gülümsemesi yüzünün ayrılmaz bir parçası gibiydi ve kendine özgüydü.
Bu parçanın yazarı hangi cümlelere kendi duygularını katmıştır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve V D) III ve IV E) IV ve V
ÖSS 1990
CEVAP: C II ve V numaralı cümlelere yazar kendi duygularını katmıştır.
2. (I) İhtiyar Adam ve Deniz, Ernest Hemingway’e Nobel Ödülü kazandıran romanlarından biri. (II) Psikolojik yönü ağır basan ve sinemaya uyarlanması neredeyse olanaksız görünen bu roman, ünlü bir yönetmence sinemaya uyarlanmış. (III) Filmde balıkçılıkla geçinen ihtiyar bir adamın yaşamı ilgi çekici bir biçimde anlatılmış. (IV) Uzun süredir balık yakalayamayan ihtiyar adamın, son kez şansını denediğinde büyük bir balık avlaması ve onu karaya çıkarmak için gösterdiği insanüstü çaba, izleyiciyi oldukça etkiliyor. (V) İhtiyar Adam ve Deniz izlenmeye değer en iyi filmlerden biri.
Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde öznellik yoktur?
A) I B) II C) III D) IV E) V
ÖSS 2000
CEVAP A (I numaralı cümle nesneldir.)
3. (I) Terkos’u besleyen derelerden biri de Karamandere’dir. (II) Bu aynı zamanda derenin yukarı çığırındaki bir köyün adıdır. (III) Bahar yağmurlarıyla dere coşmuş, şarkılar söyleyerek akıyordu. (IV) “Terkos’u besleyen en büyük dere budur.” diye anlattı Erdem. (V) Yöre halkının akarsuyun durgunlaşıp göllendiği yerlere “böğet” dediklerini söyledi.
Bu metinde yer alan cümleler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Birinci cümlede nesnel anlatıma başvurulduğu
B) İkinci cümlede soyut anlatıma başvurulduğu
C) Üçüncü cümlede öznel anlatıma başvurulduğu
D) Dördüncü cümlede doğrudan anlatıma başvurulduğu
E) Beşinci cümlede dolaylı anlatıma başvurulduğu
CEVAP: B (ikinci cümlede soyut anlatıma başvurulduğu – bu cümlede soyut anlatım yoktur.)
4. Burmahan’ın berisindeki ormanlar yanarken soğuk, kara bir yel esti güneyden. Yel dönüyor. Yağmur yeli. Bunca yağacak. Bulutlar kapkara ve dağlara doludizgin gidiyor. Üstümüzde kara bir tül gibi bir bulut ağdı. Bir şimşek çaktı. Yanık ağaç gövdeleri ışıldadı. Sonra birden sicim gibi bir yağmur boşaldı. Yanımda duran ormancıların sevinçlerini tarif edemem.
Bu parçada ayrıntıların seçiminde hangi iki duyudan yararlanılmamıştır?
A) Dokunma, görme B) Görme, işitme C) işitme, dokunma
D) Tatma, koklama E) Koklama, dokunma
CEVAP: D
C) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Yazılış amacı ve anlatıcının obje, konu veya husus karşısındaki tavrı anlatımını nasıl etkiler? Düşüncelerinizi açıklayınız.
Bunda anlatıcının yetişme tarzı, içinde bulunduğu kültürel ortam, etkilendiği edebi anlayışın etkisi vardır.
2. Soyut anlatım daha çok hangi tür metinlerde kullanılır? Niçin?
Soyut anlatımda düşünce ve hayal gücüne seslenen ögelere çokça yer verildiği için şiirlerde soyut anlatım daha fazla görülür. Kişisel görüşlerin yer aldığı metinlerde soyut anlatıma yer verilir.
